Μεγάλη έμφαση έχει δοθεί τα τελευταία χρόνια στην συσχέτιση της φλεγμονής με την αθηροσκλήρωση. Είναι πλέον σαφές ότι η ενεργοποίηση της φλεγμονώδους διεργασίας στον ανθρώπινο οργανισμό συνδέεται με την ανάπτυξη και την εξέλιξη της αθηροσκλήρωσης και, με δεδομένη αυτή την σύνδεση, η έρευνα έχει στραφεί στην πιθανή χρήση φαρμάκων με αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες με σκοπό την πρόληψη της αθηροσκλήρωσης. Πολύ σημαντική μελέτη προς αυτή την κατεύθυνση και με ενθαρρυντικά αποτελέσματα ήταν η μελέτη CANTOS που δημοσιεύτηκε πριν ένα χρόνο και έδειξε ότι το μονοκλωνικό αντίσωμα canakinumab, με την δράση του έναντι της ιντερλευκίνης-1β (IL-1β), είχε ως αποτέλεσμα λιγότερα καρδιαγγειακά συμβάματα σε σύγκριση με το placebo. Πρόσφατα δημοσιεύτηκαν και τα αποτελέσματα της μελέτης CIRT που εξέτασε αν η χορήγηση χαμηλής δόσης μεθοτρεξάτης μπορεί να οδηγήσει μέσω της αντιφλεγμονώδους δράσης της σε μείωση των καρδιαγγειακών συμβαμάτων.
Η CIRT είναι μια τυχαιοποιημένη διπλά τυφλή μελέτη με πληθυσμό 4786 ασθενείς με προηγούμενο έμφραγμα του μυοκαρδίου ή στεφανιαία νόσο πολλών αγγείων που είχαν επιπλέον είτε σακχαρώδη διαβήτη είτε μεταβολικό σύνδρομο. Η δόση μεθοτρεξάτης που χορηγήθηκε ήταν χαμηλή (15-20mg εβδομαδιαίως) και όλοι οι συμμετέχοντες ελάμβαναν επιπλέον συμπλήρωμα με φυλλικό οξύ. Το πρωτογενές καταληκτικό σημείο ήταν το σύμπλοκο οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου, μη θανατηφόρου εγκεφαλικού επεισόδιού ή θανάτου καρδιαγγειακής αιτιολογίας, ενώ προς το τέλος της μελέτης προστέθηκε και η νοσηλεία για ασταθή στηθάγχη που έχρηζε επείγουσας επαναγγείωσης. Η μέση διάρκεια παρακολούθησης ήταν τα 2,3 έτη.
Σε ό,τι αφορά τους εργαστηριακούς δείκτες φλεγμονής, η μεθοτρεξάτη δεν μείωσε τις τιμές της IL-1β, IL-6 και CRP σε σύγκριση με το placebo, ενώ το πρωτογενές τελικό σημείο παρατηρήθηκε σε 201 ασθενείς που ελάμβαναν μεθοτρεξάτη σε σύγκριση με 207 ασθενείς που ελάμβαναν το εικονικό φάρμακο (hazard ratio: 0,96, 95% διάστημα αξιοπιστίας: 0,79-1,16). Επίσης σημειώνεται ότι η μεθοτρεξάτη συσχετίστηκε με άνοδο των τρανσαμινασών, μείωση των λευκών αιμοσφαιρίων και του αιματοκρίτη και υψηλότερη επίπτωση των μη βασικοκυτταρικών καρκίνων δέρματος σε σύγκριση με το placebo.
Συμπερασματικά, σε αντίθεση με το canakinumab, η χορήγηση χαμηλής δόσης μεθοτρεξάτης σε ασθενείς με σταθερή στεφανιαία νόσο δεν μείωσε την επίπτωση των καρδιαγγειακών συμβαμάτων ούτε μείωσε τις τιμές των δεικτών φλεγμονής σε σύγκριση με το placebo, ενώ συσχετίστηκε και με αρκετές ανεπιθύμητες ενέργειες. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης καταδεικνύουν την πολυπλοκότητα των παθοφυσιολογικών μηχανισμών που συνδέουν την φλεγμονή με την αθηροσκλήρωση και την ανάγκη για περισσότερες μελέτες πάνω στο αντικείμενο.
DOI: 10.1056/NEJMoa1809798